بررسی آخرین تحولات مذاکره ایران و آمریکا در سال 2025
در سال 2025، مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده وارد مرحله‌ای حساس و پیچیده شده است. این مذاکرات که به‌طور غیرمستقیم و با میانجی‌گری عمان در مسقط برگزار می‌شوند، پس از یک وقفه طولانی از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال 2018، از سر گرفته شده‌اند. با این حال، چالش‌های زیادی در مسیر دستیابی به یک توافق جامع وجود دارد.
زمینه‌سازی برای مذاکرات
در مارس 2025، رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، با ارسال نامه‌ای به مقام معظم رهبری ایران، آمادگی کشورش را برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای اعلام کرد. این اقدام پس از افزایش نگرانی‌ها درباره پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و احتمال دستیابی به سلاح هسته‌ای صورت گرفت. در پاسخ، مقام معظم رهبری، علی خامنه‌ای، با وجود انتقادهای داخلی، بر لزوم بررسی مجدد این پیشنهاد تأکید کرد و مذاکرات غیرمستقیم آغاز شد.
روند مذاکرات در سال 2025
اولین دور مذاکرات در 12 آوریل 2025 در مسقط برگزار شد. در این نشست، نمایندگان ایران و آمریکا به‌طور غیرمستقیم و با میانجی‌گری عمان به بحث و تبادل نظر پرداختند. در ادامه، دومین دور مذاکرات در 19 آوریل در رم برگزار شد و پس از آن، مذاکرات فنی و کارشناسی در مسقط ادامه یافت. در این مذاکرات، موضوعات مختلفی از جمله محدودیت‌های هسته‌ای، لغو تحریم‌ها و مسائل منطقه‌ای مورد بحث قرار گرفت.
چالش‌ها و اختلافات اصلی
با وجود پیشرفت‌های نسبی، همچنان اختلافات عمده‌ای میان دو طرف وجود دارد:
- غنی‌سازی اورانیوم: ایران به غنی‌سازی اورانیوم تا سطح 60 درصد ادامه می‌دهد و حاضر به توقف آن نیست. در مقابل، آمریکا خواستار توقف کامل غنی‌سازی و بازگشت به سطح 3.67 درصد است.Wikipedia
- تحریم‌ها: ایران خواستار لغو تمامی تحریم‌ها، از جمله تحریم‌های نفتی و بانکی، به‌صورت یک‌جانبه است. آمریکا نیز خواستار تضمین‌هایی در مورد عدم استفاده از منابع مالی آزادشده برای برنامه‌های هسته‌ای و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران است.
- برنامه موشکی و مسائل منطقه‌ای: آمریکا خواستار محدودیت‌های بیشتر در برنامه موشکی ایران و کاهش حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه است. ایران این درخواست‌ها را مغایر با امنیت ملی خود می‌داند.Reuters
تحولات اخیر
در 26 آوریل 2025، مذاکرات فنی در مسقط برگزار شد که به گفته مقامات، پیشرفت‌هایی در زمینه فنی و کارشناسی حاصل شد. با این حال، وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، نسبت به موفقیت این مذاکرات ابراز تردید کرد و بر لزوم بررسی دقیق توافقات تأکید کرد. در همین راستا، قرار است دور بعدی مذاکرات در 3 مه 2025 برگزار شود.
در 23 آوریل، آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه بخش انرژی ایران اعمال کرد که ایران آن را نشانه‌ای از عدم جدیت آمریکا در مذاکرات دانست. این تحریم‌ها به‌ویژه بر یک تاجر بزرگ گاز مایع ایران متمرکز بود و واکنش‌های منفی در تهران به دنبال داشت.
نقش میانجی‌گران و بازیگران بین‌المللی
عمان به‌عنوان میانجی‌گر اصلی در این مذاکرات عمل می‌کند و تلاش دارد تا دو طرف را به توافق نزدیک کند. همچنین، کشورهای اروپایی از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان (E3) در تلاش هستند تا نقش فعال‌تری در روند مذاکرات ایفا کنند. در همین راستا، ایران پیشنهاد برگزاری نشستی با حضور این کشورها پیش از دور بعدی مذاکرات با آمریکا را مطرح کرده است.
در سطح جهانی، کشورهای چین و روسیه نیز به‌طور غیرمستقیم در این مذاکرات دخالت دارند. چین از ایران حمایت می‌کند و روسیه نیز به‌عنوان شریک استراتژیک ایران، نقش مشاوره‌ای ایفا می‌کند.
تاثیر تغییرات داخلی در ایران و آمریکا
هر دو کشور با چالش‌های داخلی متفاوتی در پیشبرد مذاکرات مواجه هستند. در ایران، فشارهای داخلی ناشی از تحریم‌ها و وضعیت اقتصادی، به‌ویژه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2025، می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی تاثیرگذار باشد. گروه‌های مختلف سیاسی در داخل ایران نظرات متفاوتی در مورد نحوه تعامل با آمریکا دارند، و این موضوع ممکن است بر رویکرد دولت ایران در مذاکرات تاثیر بگذارد.
از سوی دیگر، در آمریکا نیز با تغییرات احتمالی در کنگره و تاثیرات سیاسی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 2024، بحث‌های داخلی بر این موضوع تاثیرگذار است. برخی از نمایندگان کنگره و گروه‌های سیاسی در آمریکا مخالف هرگونه توافق با ایران هستند و ممکن است فشارهایی برای سخت‌تر کردن تحریم‌ها و مذاکره‌ها وارد کنند.
پیشرفت‌ها در مذاکرات غیررسمی
اگرچه مذاکرات رسمی ایران و آمریکا به‌صورت غیرمستقیم از طریق عمان و سایر کشورهای میانجی در حال انجام است، برخی از منابع خبری به مذاکرات غیررسمی در سطح کارشناسان و دیپلمات‌های پایین‌تر اشاره کرده‌اند. این نوع مذاکرات، که به‌طور مستقیم به حل مسائل فنی و پیشرفت در جزئیات توافقات می‌پردازد، می‌تواند در بهبود وضعیت کلی مذاکرات و یافتن راه‌حل‌هایی برای مسائلی مانند غنی‌سازی و تحریم‌ها کمک کند.
نقش جامعه جهانی و نهادهای بین‌المللی
با توجه به پیچیدگی مذاکرات، نقش سازمان‌هایی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بسیار مهم است. این نهاد، که نظارت بر اجرای توافقات هسته‌ای را بر عهده دارد، ممکن است در فرایند مذاکرات به‌عنوان میانجی و تضمین‌کننده اجرای توافق‌ها ایفای نقش کند. علاوه بر این، فشارهایی از سوی کشورهای دیگر نظیر اتحادیه اروپا، چین و روسیه برای رسیدن به یک توافق پایدار ممکن است به تسهیل مذاکرات کمک کند.
تاثیر وضعیت امنیتی و منطقه‌ای
یکی از جنبه‌های قابل توجه در این مذاکرات، تأثیر مسائل امنیتی و منطقه‌ای است. در حالی که مذاکرات هسته‌ای تمرکز اصلی را بر برنامه هسته‌ای ایران دارند، اما بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که ایران و آمریکا برای رسیدن به یک توافق جامع باید به مسائل امنیتی مانند حضور ایران در کشورهای منطقه و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی بپردازند. این موضوعات ممکن است مذاکرات را پیچیده‌تر و طولانی‌تر کند.
عواقب شکست مذاکرات
در صورتی که مذاکرات به بن‌بست برسند، ممکن است شاهد افزایش دوباره تنش‌ها و تحریم‌ها باشیم که می‌تواند وضعیت اقتصادی ایران را پیچیده‌تر کند. از طرف دیگر، ادامه وضعیت فعلی می‌تواند باعث تقویت برنامه هسته‌ای ایران و حتی افزایش نگرانی‌ها در سطح بین‌المللی شود. بنابراین، هم برای ایران و هم برای آمریکا، یک توافق پایدار و جامع می‌تواند منجر به کاهش تنش‌ها و بهبود روابط بین‌المللی باشد.
این نکات تکمیلی می‌توانند به درک بهتر از پیچیدگی‌های مذاکرات و چالش‌هایی که در پیش است، کمک کنند.
چشم‌انداز آینده
با توجه به پیچیدگی‌های موجود، دستیابی به یک توافق جامع در کوتاه‌مدت بعید به نظر می‌رسد. با این حال، ادامه مذاکرات و تلاش برای کاهش تنش‌ها می‌تواند زمینه‌ساز توافقاتی موقت یا میان‌مدت باشد. در این راستا، ایران ممکن است به محدود کردن برخی فعالیت‌های هسته‌ای خود در ازای لغو برخی تحریم‌ها تمایل نشان دهد.
در نهایت، موفقیت یا شکست این مذاکرات نه تنها به اراده سیاسی دو طرف بستگی دارد، بلکه به نقش میانجی‌گران و واکنش‌های بازیگران بین‌المللی نیز مرتبط است. در صورت موفقیت، این توافق می‌تواند به کاهش تنش‌ها در منطقه و بهبود روابط ایران با جامعه جهانی منجر شود.
